Sjak had veel te overwinnen in zijn leven. Hij was verslaafd aan drank, drugs en tabak. Hij is verkracht met HIV als gevolg, heeft een hartstilstand gehad en is bijna dakloos geworden. "Het klinkt rock-'n-roll, maar dat comazuipen joh, dat was geen gezelligheid." Inmiddels oogt Sjak als een gezonde middelbare man, rustig aan het roer van zijn zeilboot. Welke lessen heeft hij getrokken uit wat hij heeft meegemaakt?
"Als tiener ging ik gewoon heel veel drinken, omdat het stoer was. Keith Richards was onze held, met zijn fles whisky in de hand. Het voelde rock-'n-roll om veel te drinken in die tijd. Ik ben er ook niet bewust toe aangezet ofzo. Ik denk dat ik gewoon naïef en een meeloper was. Sindsdien heeft alcohol een negatieve rol gespeeld in mijn leven. Ik snap dat nog steeds niet helemaal van mezelf."
Dat verslaving een ziekte is, vindt Sjak niet het hele verhaal. "Het is ook, en vooral, een gewoonte. Het slijt erin. En het wordt een self fulfilling prophecy. Je drinkt om het leuk te hebben en denkt dan achteraf: zie je, het is nodig om het leuk te hebben." Hij stopt even met praten om de boot netjes van het IJ de gracht op te sturen. "Het begon al toen ik nog in Groningen studeerde en werkte. Ik was sociaal werker, en gebruikte gewoon drugs. Dat was ook in de tijd dat dat opkwam, hè. We experimenteerden veel, hadden zelfs een huisdealer." Het drugsgebruik ging van kwaad tot erger. Sjak heeft vaker geprobeerd van de alcohol af te komen. Maar de definitieve beslissing dat het genoeg was, kwam op de boot, in de gracht. "De druppel was toen ik zonder licht in het donker door de gracht voer en ik de politie zag naderen. Ik raakte in paniek. Dat is zo gek aan drank en drugs. Je hebt geen idee van de realiteit, zit vast in een soort vijand-denken. Ik scheurde weg op die boot en daardoor achtervolgden ze me en moest ik blazen. Ik keek mezelf toen aan in de spiegel en zei: je bent bijna zestig, moet dit nu nog?" Zo kwam Sjak in aanraking met het Leger. "Hulpverlener Lia hielp me. Ze liet me inzien dat ik het zelf anders wilde. Door haar ben ik ook naar de kliniek gegaan om van m'n speedverslaving af te komen."
Empathie valt weg
Sjak gaat even staan. Aan het roer van zijn schip. "Ik heb HIV en een hartstilstand gekregen. Toch gaat het beter met me dan ooit. Ik doe weer aan zelfreflectie, ik kan weer op mijn eigen gevoel vertrouwen, en mijn zelfbeeld is weer normaal. Als je verslaafd bent, word je namelijk een heel vervelend mens. Egoïstisch. Je empathie valt weg als je onder invloed bent. Niet de hele tijd overigens, ik heb ook veel voor mijn zieke moeder gezorgd terwijl ik verslaafd was. Maar terwijl je gebruikt is het een eenzaam, oppervlakkig gebeuren. Nu ik clean ben, en weer kan genieten van kleine dingen, zoals hoe de zon nu op het water valt... Nu vinden mensen mij ook weer een fijner mens. Kijk, afkicken is één ding, maar clean blijven is een tweede. Daar moet je regie voor hebben, gewoonten voor aanleren. Het doet me erg goed om voor mezelf te bewijzen dat ik dat kan. Ik bepaal weer strak mijn eigen ritme."
Goede gewoontes
Van het afkicken en de hartstilstand heeft Sjak geleerd om zichzelf een belangrijke vraag te stellen: wat hoort op mijn bordje? "Kijk, ik ben verkracht, en heb daardoor HIV opgelopen. Dat is natuurlijk niet mijn schuld, maar ik was toen wel heel dronken. Dat was mijn eigen aandeel. Ik heb geleerd om goede gewoontes aan te leren, zoals ik de slechte gewoonte van het middelengebruik heb afgeleerd. Ik doe nu vrijwilligerswerk op een boot met een restaurant. En ik mag van mezelf een kwartiertje per dag zeiken. Even zeuren over alle ellende, maar binnen een kader. Dan kan ik de rest van de dag beter aan."
