Gemeente Arnhem startte eigen opvang EU-migranten

De omstandigheden waaronder dakloze arbeidsmigranten in Nederland leven, zijn erbarmelijk en onmenselijk en hun aantal stijgt gestaag. Drie op de vijf mensen die het Leger des Heils ’s nachts op straat tegenkomt, is arbeidsmigrant. Geschat wordt dat zo’n 10.000 EU- arbeidsmigranten inmiddels dakloos zijn. In de vier grote steden, Eindhoven en Venlo zijn daarom door het Rijk gesteunde pilots gestart, waarin deze mensen tijdelijk worden opgevangen om hen vervolgens terug te leiden naar werk of naar land van herkomst. De gemeente Arnhem nam zelf het initiatief en schakelde daarbij het Leger des Heils en de Stichting Barka in. Maurits van de Geijn, wethouder Inclusie, Digitale Zaken, Organisatie en Publieke Gezondheid geeft aan: “Dit is zo nodig, maar tegelijk ook best lastig.”

Van de Geijn is betrokken, maar ook realist: “Het is afschuwelijk om te zien dat arbeidsmigranten die hier naartoe gelokt zijn voor werk en vervolgens uitvallen, in een soort niemandsland op straat terechtkomen. Geen werk, geen geld, vaak geen aantoonbaar recht op onderdak of zorg en geen perspectief. Verkeerde keuzes worden snel gemaakt; drank- en/of drugsgebruik, overlast, criminaliteit…”

“Deze uitermate kwetsbare mensen komen in een vrij uitzichtloze situatie terecht. En dat hebben we als gemeente ook ingezien. Er is sprake van een humanitair probleem, maar ook van een leefbaarheidsprobleem. Deze mensen zijn bijvoorbeeld slachtoffer van malafide uitzendbureaus, komen al vrij snel na aankomst in ons land zonder werk en onderdak te zitten en veroorzaken orde- en veiligheidsproblemen in de stad. In Arnhem heeft de gemeenteraad gemeend hier iets aan te moeten doen. Samen met Stichting Barka en het Leger des Heils zijn we daarom gestart met een opvanglocatie voor tien mensen waar we mensen in 3 tot 4 maanden terugleiden naar werk en onderdak of naar het land van herkomst. Zo hopen we jaarlijks tegen de dertig mensen te kunnen helpen,” aldus de wethouder.

Regiomanager Hendrik-Jan de Wolff en EU-migranten-medewerker Rex Hendriksen van het Leger des Heils zien ook de overlastproblemen die door deze groep veroorzaakt worden, maar richten zich vooral op ‘het blijven zien van de mens achter het probleem’. “Toen we de vraag van de gemeente Arnhem kregen, hebben we ingezet op een 24-uurs kwalitatief sterke bezetting van de opvang. We wisten namelijk niet waar we mee geconfronteerd zouden worden. Hoe ziet die groep eruit? Welke problemen kennen ze? Kunnen we goed met elkaar communiceren? Wat is de beste oplossing voor hen? Welke rechten hebben ze?” somt De Wolff op. “Dit zijn mensen die buiten het arbeidsproces zijn geraakt of gezet en niet kunnen rekenen op een gezond eigen netwerk. Ze hebben bijvoorbeeld volstrekt geen sociale rol: geen vrienden, familie, sportmaatjes of zelfs maar landgenoten waar ze op terug kunnen vallen. Hoop en perspectief is voor hen vaak ver weg,” voegt Hendriksen toe. Het Leger des Heils vindt het dan ook belangrijker om goed te kijken wat er nodig is.

Wethouder Van de Geijn is dankbaar voor de goede samenwerking met Barka en Leger des Heils. “Het is weliswaar een kostbaar traject, maar we weten elkaar prima te vinden. Er is goed contact met de buurt en de eerste resultaten zijn positief. Als gemeente zijn we best tevreden en we hebben ons dan ook aangemeld om deel uit te gaan maken van de landelijke pilot. Daarbij maak ik me wel wat zorgen over de financiering. Het Rijk biedt zo’n vier tot vijf ton als jaarbijdrage, maar we kijken op dit moment al aan tegen een kostenplaatje van meer dan een miljoen in een jaar. Helemaal als we voor de hele regio Gelderland de enige locatie gaan zijn die deze uitdaging aangaat, is de financiering niet toereikend. We zullen met het Rijk in gesprek moeten gaan over de voorwaarden waaronder we deze doelgroep kunnen helpen. Ik vind dat het bijvoorbeeld enorm belangrijk is dat er aan de kant van preventie meer gedaan wordt. Malafide uitzendbureaus aanpakken, instroom verminderen. En voor de groep die overblijft, moeten voldoende middelen beschikbaar zijn om te werken aan herstel in Nederland of repatriëring naar land van herkomst. Gemeenten die hun nek uitsteken voor deze mensen, moeten daar wel voor gecompenseerd worden. Het Rijk moet dat echt ernstig nemen. Als je deze problematiek serieus wilt aanpakken, dan zal er geïnvesteerd moeten worden; economisch, qua leefbaarheid en humanitair.”

In de praktijk ziet het Leger des Heils dat snel starten met het werken aan werk en onderdak het beste is. “We zien dat het ‘eerst even landen’ in de kortdurende opvang te lang duurt. Iemand die bijvoorbeeld gevoelig is voor verslaving, moet eigenlijk zo snel mogelijk ‘werkfit’ worden. Daarom starten we na 1 of 2 dagen al met het trainen van arbeids- en communicatievaardigheden. In samenwerking met uitzendorganisatie Triangel werken we vervolgens aan werk en huisvesting,” geeft Hendriksen aan. “Het is enorm belangrijk dat je alles goed organiseert,” vult De Wolff aan. “Zo snel mogelijk aan de voordeur vaststellen dat je iemand verder kunt helpen, papieren regelen en daarna zo snel mogelijk een programma starten waarmee je iemand terugleidt naar het arbeidsproces en onderdak. Daarbij zijn onderwijs en voorlichting heel belangrijk. Wat kunnen deze mensen verwachten van een werkgever in Nederland, hoe kunnen ze gebruikmaken van digitale middelen, welke cultuurverschillen zijn er… We kunnen wel zeggen dat we het best goed op de rit hebben nu.”

Ondanks het succes van de pilot in Arnhem, ziet Maurits van de Geijn de toekomst wel met de nodige zorg tegemoet. “Het is een superlastig vraagstuk en ondanks goede pogingen om mensen weer aan de slag te krijgen en onderdak te bieden, blijven de problemen groot. We willen er hier in Arnhem graag mee door, maar een passende financiering door het Rijk is daarbij onmisbaar. We zullen met z’n allen bereid moeten zijn om te investeren in gerichte oplossingen. En dan doel ik op de hele keten: van preventie tot terugleiden naar werk en onderdak of land van herkomst, maar ook op mogelijkheden voor bemoeizorg waar nodig. Gebeurt dat niet, dan wordt de toekomst voor deze kwetsbare mensen wel heel lastig.”

De mannen van het Leger des Heils herkennen het beeld dat Van de Geijn schetst. Hendrik-Jan de Wolff geeft aan: “We zullen verder moeten kijken dan alleen naar opvangen en terugleiden. Investeren in andersoortige, passende opvang. Investeren in uitzendbureaus die bijvoorbeeld naast werk ook woonruimte aanbieden. Perspectief handen en voeten geven door mensen hernieuwde verantwoordelijkheid te bieden en door middel van gerichte programma’s te werken aan duurzame integratie van deze doelgroep. Wij willen gemeenten daar graag bij helpen, dus ik zou zeggen: neem contact met ons op!” Rex Hendriksen besluit met een voorbeeld: “Wij willen begin volgend jaar starten met een ‘blikjesbrigade’ in Arnhem. Samen met Statiegeld Nederland willen we het inzamelen van blikjes stimuleren en daar – ook vanuit de EU-migranten doelgroep – mensen verantwoordelijkheden in geven. Zo werken we aan nieuwe hoop en nieuw perspectief voor mensen die dat keihard nodig hebben.”