Duurzaam in kleine stapjes

Zo ontwikkelde Toegepaste Psychologie-student Anna Heise, in samenwerking met Lourens Geertsema - programmamanager duurzaamheid, voor haar afstudeeronderzoek een aantal hulpmiddelen voor de Domus-locatie in Venlo.

Onder deze bedachte hulpmiddelen vallen bijvoorbeeld speciale stickers. Deze stickers herinneren medewerkers aan simpele handelingen, zoals het uitdoen van een lamp of het sluiten van een deur.

Anna: “Mensen vergeten dit vaak. Dat is niet bewust, maar je verspilt er wel veel energie mee. Er was een interventie nodig die niet te veel van de medewerkers zou vragen. Toen kwam ik op het idee van de stickers. Het mooie is dat de stickers weinig moeite vragen. Hopelijk wordt duurzaam gedrag op den duur een automatische handeling.”

Daarnaast maakte ze ook een poster die teams moet helpen om het thema bespreekbaar te maken tijdens overlegmomenten. “Zo zorgen niet alleen de stickers, maar ook de gesprekken voor een verandering.

Coördinator duurzaamheid Miel Amkreutz ziet de stickers als een goed startpunt. “Tegelijkertijd zullen we ook praktisch moeten testen: hoe werkt dit in de keuken, blijft de verf netjes, en is het geschikt voor de doelgroep? Het blijft een proces van doorontwikkelen.”

Volgens Lourens past dit goed bij hoe we als Leger des Heils met duurzaamheid omgaan: “Het is onderdeel van een lerende organisatie zijn. We ontdekken steeds wat wel en niet werkt. Duurzaamheid is een reis die we samen maken.”

Ook manager Huisvesting en Bouw Marylin Houwing deed onderzoek naar duurzame gedragsverandering, met als focus: gebouwgebruik. Ze onderzocht hoe er op de locatie aan de Royaards van den Hamkade in Utrecht slimmer met energie kon worden omgegaan. Daarbij sprak ze met zowel medewerkers als bewoners.

“Bij bewoners was er naast interesse soms ook weerstand,” vertelt Marylin. “Voorstellen om gewoontes te veranderen werden niet altijd begrepen. Bijvoorbeeld de voetstappen die een energiezuinige route aangeven en zo voorkomen dat de warmte direct naar buiten gaat, stuitten op weinig begrip. Toch zetten we stappen met stickers en herinneringen, net als op andere locaties. Soms heb je gewoon tijd en herhaling nodig om mensen mee te krijgen. Het is geen blauwdruk, maar een gezamenlijke zoektocht.”

Naast gedrag speelt techniek een belangrijke rol in de duurzaamheidsaanpak. Steeds vaker worden ACS-systemen (slimme gebouwbeheersystemen) ingezet, die verwarming, ventilatie en verlichting automatisch aansturen. Marylin: “Dat kan zomaar 20 tot 30 procent gas en energie besparen.” Toch benadrukt ze dat techniek geen wondermiddel is: “Als een bewoner een raam openzet om te roken, verdwijnt de warmte alsnog. Mensen maken uiteindelijk het verschil.”

Daarom is uitleg cruciaal. “Een gebouw met ACS werkt anders dan een gewoon gebouw,” legt Marylin uit. “Als je niet weet hoe het gebouw en het systeem samenwerken, kun je het ook niet goed gebruiken. In een gebouw met een ACS-systeem werkt de verwarming bijvoorbeeld anders dan je gewend bent. Dan helpt het niet om zomaar aan de thermostaat te draaien of een raam open te zetten. Je moet begrijpen hoe het systeem werkt én bij wie je terechtkunt als het anders moet.”

Het succes van duurzaamheid hangt samen met de praktijkkennis van verschillende betrokkenen. Anna kijkt vanuit psychologie van gedrag, Marylin vanuit het samenspel tussen gebouw, techniek en gebruik. Locatiemanager Natalia Gersamia kijkt weer met een andere bril: “Mijn eerste zorg is veiligheid en toegankelijkheid. Is het gebouw bijvoorbeeld nog goed rolstoelvriendelijk?” zegt ze.

Lourens vult daarbij aan: “Duurzaam gedrag stimuleren lukt alleen als je begrijpt hoe een gebouw in de praktijk wordt gebruikt. De locatiemanager kent het gebouw én de doelgroep. Daar moet je bij aansluiten.”

De doelgroep van het Leger des Heils zorgt soms voor unieke situaties. Natalia en Marylin herinneren zich bewoners die na een gesprek over duurzaamheid met enthousiasme, met daarin de oproep om stekkers uit het stopcontact te halen als het apparaat is opgeladen, ál hun stekkers uit het stopcontact trokken. “Juist daarom is het belangrijk dat duurzaamheid aansluit bij de leefwereld van onze deelnemers,” zegt Natalia.

Lourens besluit: “We doen dit uiteindelijk voor de mensen zelf. Sommige bewoners stromen uit naar zelfstandig wonen. Dan is het waardevol als ze hier al kleine stappen zetten richting een duurzamer leven.”

Duurzaamheid hoeft niet ingewikkeld te zijn. Kleine duwtjes – zoals stickers of vaste agendapunten in een teamoverleg – kunnen blijvende impact hebben. Lourens: “We kijken hoe we het collega’s makkelijk kunnen maken. Duurzaamheid vraagt blijvende aandacht, maar het hoeft geen extra werk te zijn. Zoek het niet in de grote, maar in de kleine stapjes. En wat het oplevert? Dat kan weer teruggegeven worden aan het team of de afdeling.”