Nederland heeft een uitgebreid stelsel van sociale voorzieningen. Voor het overgrote deel van de bevolking werkt dit prima, maar niet voor de allerkwetsbaarste mensen die kampen met multiproblematiek. Het voorzieningenstelsel is simpelweg niet ingericht op mensen die meer dan één probleem hebben. Hierbij kun je denken aan gezinnen die fors in de schulden zitten, verslaafd zijn en bijvoorbeeld niet op tijd hun uitkering aanvragen. Deze groep krijgt te maken met voor hen volstrekt onbegrijpelijke bureaucratische regelingen en voorwaarden die los van elkaar staan en elkaar soms tegenspreken.
Wij pleiten daarom voor de invoering van een ministerie voor Bijzondere Burgers. Een ministerie dat passende hulp en persoonlijke begeleiding biedt aan de meest kwetsbaren in onze samenleving. Ambtenaren van dit nieuwe ministerie moeten huisbezoeken gaan afleggen. Ze moeten ook uitgerust worden met een juridisch en financieel mandaat. Zo kunnen ze ter plekke handelen om erger te voorkomen.
Als organisatie die van oudsher de missie heeft om er te zijn voor mensen zonder helper, zien we dat kwetsbare mensen steeds vaker bij ons terechtkomen. Hun aantal neem toe, doordat zij niet de zorg krijgen die nodig is en hun problemen zich opstapelen. Ook constateren wij dat de overheid een steeds grotere groep mensen niet meer weet te bereiken. Denk bijvoorbeeld aan de 4,5 miljoen volwassen Nederlanders die onvoldoende in staat zijn om gebruik te maken van online dienstverlening van de overheid. Onder hen zijn veel ouderen, maar ook laaggeletterden, anderstaligen en mensen met een licht verstandelijke beperking.
Naast de complexiteit van de regels, zorgen ook de toenemende individalisering en de ontwikkeling naar een participatiesamenleving (met een terugtrekkende overheid) ervoor dat deze mensen maatschappelijk buitenspel komen te staan. Het komt te vaak voor dat mensen die afhankelijk zijn van de overheid voorzieningen mislopen zoals bijstand, toeslagen en kindgebonden budget. Hun fysieke, mentale en sociale problemen nemen hierdoor toe en leiden tot steeds meer bestaansonzekerheid.
'Door een ministerie voor Bijzondere Burgers kan de overheid een vriend worden in plaats van een vijand die kwetsbare groepen naar de afgrond drijft'
Het Leger des Heils weet uit ervaring dat fysieke aanwezigheid, dichtbij mensen, werkt. Onze buurthuiskamers zijn al jarenlang laagdrempelige ontmoetingsplekken die buurtbewoners en buurtorganisaties aan elkaar verbinden. Mensen kunnen er terecht voor maaltijden, tweedehandskleding en hulp in de breedste zin van het woord. Hierbij kun je denken aan hulp bij schulden, het drinken van een kopje koffie tot het faciliteren van een “warme kamer”, voor mensen met weinig draagkracht die afgelopen winter geconfronteerd werden met hoge energiekosten.
Ook de ambtenaren van een ministerie voor Bijzondere Burgers moeten duidelijk zichtbaar zijn in de buurt, als ze de verbinding met alle burgers willen kunnen maken. Dit kan door middel van spreekuren en door pro-actief op mensen af te stappen. Dat is niet alleen beter voor mensen zelf, het kost de samenleving ook minder geld doordat het aansluit bij al bestaande overheidsstructuren (gemeenten hebben nu al ambtenaren die langsgaan bij burgers). Wanneer er een conflict ontstaat tussen verschillende overheidsinstanties, woningbouwcorporaties en zorgverleners, beslist de ambtenaar die ook contactpersoon is. Door als overheid naast kwetsbare burgers te gaan staan en niet af te wachten tot een hulpvraag een opeenstapeling van schijnbaar onoplosbare problemen is geworden, zullen mensen niet meer tussen wal en schip vallen.
In een maatschappij die steeds complexer wordt, mogen we er niet klakkeloos vanuit gaan dat de meest kwetsbare groepen zichzelf wel weten te redden. Vanuit de zorg voor Gods schepping en het besef dat mensen kostbaar zijn, moeten we streven naar een duurzaam toekomstperspectief waarin mensen niet langer in een sociaal isolement terechtkomen en in hun bestaanszekerheid worden bedreigd. Hier ligt niet alleen een taak voor burgers om naar elkaar om te kijken maar ook voor een toegankelijke overheid om er voor iedereen te zijn.
Door een ministerie voor Bijzondere Burgers kan de overheid een vriend worden in plaats van een vijand die kwetsbare groepen naar de afgrond drijft.
- Kapitein Harm Slomp, bestuursvoorzitter Stichting Leger des Heils Welzijns- en Gezondheidszorg.