Een eigen woning is een goed startpunt voor herstel

Werken aan herstel van het gewone leven, vanuit een eigen woonplek. Dat is het idee van Wonen Eerst. Dat kan op veel verschillende manieren, waaronder Housing First. In Den Haag krijgen jongeren via Housing First van het Leger des Heils een eigen woning en ambulante begeleiding. Het resultaat? “Jongeren hebben weer iets om voor te leven. Dat helpt enorm in het proces”, aldus Anneke Honkoop, begeleider bij Housing First Jongeren in Den Haag.

Anneke (26) is nu twee jaar ambulant begeleider bij Housing First Jongeren. Ze begeleidt jongeren in hun eigen woning en helpt hen bij allerlei praktische dingen. Het grote verschil met reguliere ambulante begeleiding, is dat Anneke en haar collega’s de jongeren eerst helpen aan een eigen woning. Anneke: “Het belangrijkste is dat je uitgaat van het basisrecht van mensen op een dak boven hun hoofd. Dat is het startpunt. Eigen regie is daarbij heel belangrijk. Jongeren bepalen zelf wat ze kunnen en willen, ook met de begeleiding.”

Juist die eigen regie, maakt het werk van Anneke zo bijzonder. “Er komt heel veel geduld bij kijken. De jongeren mogen fouten maken, eigen keuzes maken en zeggen wat ze willen. Maar wij blijven er altijd. Ook als je verkeerde keuzes maakt. Wij zijn het vangnet.” Soms wordt het geduld van Anneke en haar collega’s wel op de proef gesteld. Bijvoorbeeld als een van de jongeren geen hulp wil bij financiële vragen. “Soms maken ze dan fouten en dreigen ze de woning kwijt te raken. Dan springen we wel bij en proberen we iets te regelen.”

Het idee

Het principe lijkt eenvoudig: dak- en thuisloze jongeren tussen de 16 en 23 jaar met complexe problematiek kunnen bij Housing First van het Leger des Heils aankloppen, als ze nergens anders meer terecht kunnen. Er wordt dan een aanvraag ingediend bij een van de woningcorporaties waar het Leger mee werkt. Anneke: “Die corporaties stellen een aantal woningen per jaar beschikbaar aan onze deelnemers. Zodra jongeren het aanmeldproces hebben doorlopen en er een woning beschikbaar is, komt de woning op hun naam: zij huren de woning echt zelf. Het enige dat er nog bij komt, is een begeleidingsovereenkomst: de eerste twee jaren krijgt de jongere verplichte ambulante begeleiding.”

Woningnood

Dat er in Nederland sprake is van een woningtekort, merken ze ook bij Housing First. Anneke: “Voorheen lukte het vaak wel om binnen drie maanden een woning krijgen vanuit een van de corporaties. Tegenwoordig is dat bijna niet meer mogelijk. Die wachttijd is zeker verdubbeld.” Daar komt bij dat het aantal dak- en thuisloze jongeren ook flink is gegroeid. “We krijgen helaas niet genoeg woningen om alle dak- en thuisloze jongeren een woon-zorgtraject te kunnen bieden. Zij blijven dan dus dak- of thuisloos.”

“Sommige mensen vinden het oneerlijk dat deze jongeren bij ons een eigen woning kunnen krijgen, terwijl ze zelf soms al jaren op een wachtlijst staan,” vervolgt Anneke. “Jongeren zouden zich, volgens hen, eerst moeten bewijzen. Maar dat is de omgekeerde wereld. Je kunt je voorstellen dat je, als je dakloos bent, verschillende trauma’s hebt en je iedere dag weer af moet vragen waar je slaapt en of je kunt eten. Dan kun je niet werken aan herstel. In zo’n stresssituatie werkt dat niet. Een eigen woning is voor deze doelgroep echt een goed startpunt voor herstel.”

Permanent

Het mooiste van Housing First is volgens Anneke dat de woning in principe permanent is: “Na de eerste twee jaar met begeleiding vindt er een evaluatie plaats met de woningcorporatie. Als alles goed is gegaan, de huur netjes is betaald en er geen sprake is van overlast, mag de huurder blijven.” De woning wordt dan zogenoemd ‘omgeklapt’. De jongere wordt een huurder, net als alle andere huurders, zonder verplichte begeleiding. Anneke: “Soms zie je wel dat begeleiding nog gewenst blijft, maar dan op vrijwillige basis. Dat kan soms wel vijf tot zes jaar duren.”

Dat het voor jongeren veel betekent om een eigen plek te hebben, ziet Anneke regelmatig terug. “Er zijn jongeren die ik begeleid, die het eerste jaar niet eens de verhuisdozen uitpakken. Ze leven als een dakloze in hun eigen huis, omdat ze bang zijn dat er ergens een addertje onder het gras zit en ze weer weg moeten. Als ze merken dat dat niet zo is, gebeurt er iets. Dan hebben ze weer iets om voor te leven.”  

Jongeren en volwassenen

Naast Housing First voor jongeren, is er ook een variant voor volwassenen. Toch zit daar volgens Anneke nog wel een verschil tussen. “Bij volwassen mensen is het traject vaak gericht op het stabiliseren van de situatie. Wij richten ons met de jongeren altijd op groei: we bieden perspectief en willen bouwen aan een betere toekomst.”

Kosten

Een veel gehoorde opmerking is: ‘het kost toch heel veel geld om iedere jongere een huis te geven?’ Maar Anneke ziet vooral de vele voordelen van deze aanpak: “De jongeren krijgen een uitkering. Daarvan betalen ze zelf alle vaste lasten. Daar komt bij dat we vaak ook een schuldhulptraject starten. Het besteedbaar inkomen van deze jongeren is weliswaar minimaal, maar er wordt meteen aan een sterke basis gewerkt. Zet dat af tegen iemand die dak- of thuisloos is, schulden maakt, overlast op straat of de opvang veroorzaakt, te maken krijgt met de politie die af en toe in moet grijpen, niet betaalde zorgpremies en de kosten van opvang, en je kunt concluderen dat Housing First vele malen goedkoper is.” 

Hulp op maat

Iets dat Housing First met name bijzonder maakt, is de begeleiding. Iedere deelnemer krijgt twee begeleiders. Zo kan de begeleiding altijd doorgaan, ook als een van de twee uitvalt of niet aanwezig is. Daarnaast zijn de wensen van de deelnemers leidend. Anneke: “Een van de jongeren die ik begeleidde, wilde eigenlijk geen hulp. Uiteindelijk, nadat we een paar maanden hadden aangehouden en bleven komen, gaf hij aan dat hij depressief was. Toen we hem vroegen of hij het fijn vond als we vaker langs zouden komen per week, zei hij: ‘maar dat kan toch helemaal niet?’ We hebben dat toen gewoon geregeld. Dat is onze kracht: we kunnen heel makkelijk op- en afschalen in de hulp die we bieden.”

Mooie ervaring

Na ruim twee jaar bij Housing First-jongeren, heeft Anneke al heel wat mooie ervaringen opgedaan. “Een van de jongeren die ik begeleid, was eigenlijk opgegeven door de hulpverleners waar hij eerder mee in aanraking was gekomen. Hij deed heel stoer, schold vaak op iedereen en wilde geen hulp aannemen. Toch bleven mijn collega en ik bij hem langsgaan. Deze jongen zat ook regelmatig vast en ik zocht hem dan op in de gevangenis. Dat deed iets met hem. Je kon merken dat hij dan onzeker was. Hij was bang voor wat ik van hem dacht. Toen een familielid overleed, mocht ik met hem mee naar de uitvaart. De jongen die vanaf dag een zo stoer deed, liet me toen opeens toe op een van de meest emotionele momenten in de familie. Ik vind het zo mooi als je dat kunt bereiken met elkaar. De basis is vertrouwen. Als dat er is, kunnen we elkaar helpen.”

“Weet je, het gaat erom dat we er zijn. Deze jongeren hebben soms veel problemen en een hele lastige tijd achter de rug. Maar als wij ze laten zien dat we om hen geven en in hen geloven, dan kunnen we met elkaar zoveel bereiken.”