'Achter iemands verslaving zie ik gewoon de mens'

Smitha is persoonlijk begeleider voor volwassenen in Den Haag. Ze begeleidt mensen die een eigen huis hebben, maar (nog) niet volledig zelfstandig kunnen wonen. Mensen die vaak veel hebben meegemaakt, zoals dakloosheid, psychische problematiek of een verslaving. Smitha heeft een enorme passie voor haar werk en vertelt je graag waarom!

Een ‘typische werkdag’ bestaat niet voor Smitha. Fietsend door Den Haag gaat ze op bezoek bij haar deelnemers. ‘‘Ik had een keer telefoondienst, en toen werd ik door de politie gebeld met de vraag of ik even de hond kon ophalen…’’. Een oud-deelnemer zat vast op het politiebureau en zat daar met zijn hond, die opgehaald moest worden. Een goed voorbeeld voor hoe onvoorspelbaar haar baan kan zijn. Er kunnen ook crisissen gebeuren waar Smitha bij moet assisteren. ‘‘Dat vind ik het leuke aan mijn werk: geen één dag is hetzelfde!’’

Onze ambulante begeleiding is o.a. voor volwassenen die vaak langere tijd op straat hebben geleefd, in een opvang van het Leger des Heils of een andere zorgpartij hebben gewoond, en die daarna doorstoomden naar een eigen woning. Maar een eigen woning hebben, bekent niet dat iemand helemaal voor zichzelf kan zorgen: ‘‘Stel dat meneer X uit een opvang komt, en hij heeft een woning en is helemaal blij. Nou, dan zit hij op een kale vloer, en dan begint het pas! De bijzondere bijstand moet worden aangevraagd, er moeten allerlei dingen worden aangeschaft zoals een fornuis en wasmachine, en daar gaat allemaal tijd overheen. Dat is al een heel traject voor een deelnemer, een totale verandering’’. Smitha helpt haar deelnemers bij van alles en nog wat, zoals hun financiën en administratie op orde krijgen, het zorgen voor een huis, dagbesteding, een sociaal netwerk opbouwen en eventuele omgang met politie en justitie. Het belangrijkste bij nieuwe deelnemers is aansluiting vinden en het opbouwen van een vertrouwensband door heel laagdrempelig te beginnen.

Van een opvang, waar constant mensen zijn, naar ineens alleen in een huis. Dat zorgt er vaak voor dat deelnemers zich eenzaam gaan voelen en zich afvragen wat ze met zichzelf en hun leven gaan doen. Soms resulteert dat in terugval naar bijvoorbeeld een verslaving. ‘‘Het mooie van mijn werk vind ik dat achter bijvoorbeeld iemands verslaving, ik gewoon de mens zie. En ik als PB’er (persoonlijk begeleider) voel dan ook genegenheid naar die persoon, omdat je een gezicht ziet, en dat maakt het persoonlijk, dat maakt dat je voor een deelnemer wilt gaan en het beste voor hem of haar wilt. Dat is wel echt wat mij drijft’’.

Elke deelnemer is weer anders. Smitha legt uit dat ze als begeleider eigenlijk bij elke deelnemer een soort plattegrond maakt; ze bekijkt samen met de deelnemer waar hij/zij tegenaan loopt en waardoor dat komt. Vervolgens probeert ze met de deelnemer te focussen op wat hij/zij al wél kan of wat al goed is gegaan in het verleden. Zo kan Smitha haar deelnemers helpen om het beste in zichzelf te zien, wanneer zij dat zelf niet kunnen. Maar naast aanmoedigen moet Smitha hen ook scherp houden: ‘‘Soms moet je ook wel confronteren, omdat iets niet goed gaat. De deelnemer laten inzien waarom iets gevaarlijk of niet wenselijk is’’.

Op het moment dat Smitha zich zorgen maakt om een deelnemer, staat ze er niet alleen voor als persoonlijk begeleider: ‘‘De rol van de persoonlijk begeleider is eigenlijk dat je echt naast de deelnemer staat. En dan signaleer je dingen, waarvoor je verschillende mensen inschakelt’’. Er is een grote keten aan mensen en instanties die Smitha kan inschakelen voor hulp, zoals Parnassia (voor psychiatrische problemen), de gemeente, schuldhulpverlening, familie of buren.

Smitha vertelt dat sommige deelnemers door hun verslaving of door heftige therapie niet de ruimte in hun hoofd hebben om bijvoorbeeld een baan aan te kunnen. Maar dat betekent niet dat ze dan niets kunnen of willen: ‘‘Als we maar ergens motivatie zien bij de deelnemer, dan proberen we daarop aan te haken’’. Ook al betekent dat voor iemand om dagelijks naar dagbesteding te gaan, en daar een praatje te doen en koffie te drinken. Soms gaat Smitha met haar deelnemers mee, om hen aan te moedigen. Stapje voor stapje helpt ze haar deelnemers om hun leven weer op te bouwen en vaardigheden aan te leren. En tijdens elk traject is het voor Smitha belangrijk om samen met deelnemers ook vooral successen te vieren. Sommige stappen die ze zetten lijken voor anderen klein, maar zijn in werkelijkheid voor de deelnemers groot en erg betekenisvol.

Werken bij het Leger des Heils heeft Smitha veel gebracht: ‘‘Ik wilde echt iets meer kunnen betekenen voor een ander dan alleen protocollen volgen’’. In Smitha’s stem hoor je de passie voor haar baan: ‘‘Het mooiste vind ik dat je wat voor iemand kan betekenen, in wat voor gradatie dan ook. Ook als is het alleen maar een glimlach’’.

Juist doordat ze haar deelnemers het beste gunt, kan het lastig zijn wanneer een deelnemer bijvoorbeeld iets heel graag wilt, maar niet kan. Of wanneer ze een deelnemer niet kan behoeden voor fouten die hij maakt. Het vraagt flexibiliteit en aanpassingsvermogen om te accepteren dat ze sommige deelnemers nou eenmaal niet nog méér kan helpen dan ze al doet: ‘‘Bij de één kun je gas geven en wat meer verwachten, en bij de ander juist even helemaal niets’’.

Een les die Smitha heeft geleerd van haar werk is dat ze niet alleen goed voor haar deelnemers moet zorgen, maar ook vooral zichzelf niet moet vergeten. Soms kan het best zwaar zijn, bijvoorbeeld wanneer een deelnemer erg in zijn emoties zit en dat afreageert op Smitha: ‘‘Wij zijn ook gewoon mensen, en wij hebben ook onze eigen rugzak. En die rugzak kunnen we juist ook gebruiken naar deelnemers toe, als ervaringsdeskundige én professional’’.

Aan haar team en haar manager en gedragswetenschapper geeft Smitha veel lof: ‘‘Ik voel me echt gesteund, ik voel me echt gezien, en daardoor ben ik heel erg gaan groeien. Vooral omdat mijn manager en gedragswetenschapper heel erg op positieve dingen focussen’’. Wanneer Smitha het even lastig had, kon haar manager haar bemoedigen en helpen om het beste in zichzelf te zien.