Dakloze EU-arbeidsmigranten hebben recht op hulp
Meer dan 100.000 arbeidsmigranten uit EU-landen als Polen, Roemenië en Bulgarije komen naar Nederland om werk te doen dat onmisbaar is in onze economie. Ze werken lange dagen in slachthuizen, kassen, distributiecentra of fabrieken, vaak onder zware omstandigheden. Als hun werk eindigt, verliezen ze vaak ook hun woonplek en zorgverzekering. Het gevolg: EU-burgers belanden op straat in Nederland en krijgen nergens hulp of zorg.
Eén contract, waarin je baan, je zorgverzekering en je woonplek aan elkaar gekoppeld zijn. Dit is de situatie van veel arbeidsmigranten uit EU-landen die naar Nederland komen om te werken. Worden ze, terecht of onterecht, ontslagen, dan vallen ze in een diep gat. Arbeidsmigranten hebben meestal geen vrienden en familie in de buurt, spreken geen of gebrekkig Nederlands, en hebben dus geen idee wat hun rechten zijn als werknemer in Nederland. Eenmaal ontslagen, slapen ze op straat, in tentjes in de struiken of een verlaten gebouw. Sommigen raken verslaafd, anderen komen in psychische nood. Als hun gezondheid ver genoeg aftakelt, overlijden ze op straat (dit was voor zeker 15 mensen het geval in 2023). De cijfers zijn confronterend: inmiddels is ruim 60% van de mensen die in Nederland op straat leven EU-burger.
Arbeidsmigranten als verdienmodel
Als je een spade dieper graaft, ontdek je een patroon: arbeidsmigranten zijn een verdienmodel geworden. Ze worden behandeld als tijdelijk inzetbare krachten: nuttig zolang ze presteren, overbodig zodra ze uitvallen. De werkdruk is hoog, pauzes zijn kort. Sommige arbeidsmigranten beginnen zelfs met harddrugs als amfetamines of speed om het werktempo te kunnen bijbenen en raken op die manier verslaafd. Huisvesting is soms onveilig of overvol. Er zijn gevallen bekend van werkgevers die op vrijdag een hele rits uitzendkrachten ontsloegen, om op maandag hetzelfde aantal nieuwe mensen aan het werk te zetten. Ziekmelding kan ontslag betekenen. Arbeidsmigranten worden behandeld machines, niet als mensen.
Recht op hulp
Veel EU-burgers die in Nederland op straat belanden, krijgen geen toegang tot hulp of opvang. Niet omdat ze er geen recht op hebben, maar omdat ze niet weten hoe ze hun rechten kunnen uitoefenen. Informatie is moeilijk vindbaar, de Nederlandse taal is een barrière en vaak is er geen netwerk dat hen helpt om hun weg te vinden. Bij gemeentes en andere instanties ontbreekt het soms aan kennis over welke rechten een EU-arbeidsmigrant heeft. Vaak wordt gedacht dat EU-burgers pas recht hebben op hulp na vijf jaar verblijf in Nederland. In werkelijkheid kunnen EU-arbeidsmigranten in Nederland werken al veel sneller in aanmerking komen voor ondersteuning, soms al na een paar weken werken. Als dit niet bekend is, wordt iemand die veel heeft betekend voor de Nederlandse economie zonder pardon weer de straat op gestuurd – met alle gevolgen van dien.
Zet de mens centraal
Arbeidsmigranten uit Polen, Roemenië en Bulgarije zijn geen nummers. Het zijn mensen met een onvermoeibaar werkethos, veerkracht en hoop op een beter leven. Het huidige systeem laat hen vallen zodra ze niet meer renderen. Dat is onmenselijk én onhoudbaar. Het Leger des Heils ziet dagelijks de gevolgen van dit falende systeem. Daarom roepen we op tot actie: de checklist gelijke behandeling moet worden ingezet, zodat EU-burgers toegang krijgen tot hun rechten. Daarnaast is structurele financiering nodig voor opvang en meer controle om malafide werkgevers en uitzendbureaus in de kraag te vatten. Want geen mens verdient het om verwaarloosd of zelfs uitgebuit te worden.
Veelgestelde vragen
De reden dat er arbeidsmigranten uit EU-landen naar Nederland komen, verschilt per land van herkomst. In sommige landen is weinig werkgelegenheid. Maar ook uit landen waar wel werkgelegenheid is, komen mensen naar Nederland om te werken. Vaak worden arbeidsmigranten met mooie verhalen verleid om naar Nederland te komen en hier te werken. Eenmaal hier blijkt de werkelijkheid vaak niet zo rooskleurig als het werd voorgespiegeld.
Het Leger des Heils vindt dat elk mens recht heeft op basisvoorzieningen zoals eten, een dak boven het hoofd en toegang tot zorg. In de checklist Gelijke behandeling EU-burgers staat precies uitgewerkt wanneer EU-burgers recht hebben op welke voorzieningen.
Er zijn gevallen van EU-burgers die zich slecht gedroegen op werk en daarom ontslagen werden. Maar het merendeel van de mensen werkt keihard en wordt gewoon ontslagen omdat ze bijvoorbeeld iets breken en daardoor niet meer kunnen werken, of omdat ze de hoge productiviteitseisen niet halen. Daarnaast zijn wonen en toegang tot zorg mensenrechten; ook mensen die zich slecht gedragen hebben recht op onderdak en basisvoorzieningen, zoals eerste Ook zijn de leefomstandigheden van arbeidsmigranten soms zo zwaar, dat slecht gedrag bijna onvermijdelijk het gevolg is.
Het Leger des Heils heeft in een aantal grote steden medewerkers die specifiek hulp verlenen aan dakloze EU-burgers. Zij zoeken deze mensen op, behartigen hun belangen en begeleiden hen terug naar werk en woning of naar het land van herkomst. Deze collega’s verstevigen op deze manier de zorgketen. Ook biedt het Leger des Heils hen rechtsondersteuning waar nodig. In Arnhem, Den Haag, Eindhoven, Venlo heeft het Leger des Heils pilotopvangen die specifiek zijn gericht op EU-burgers. Arbeidsmigranten die hun werk en (t)huis hebben verloren worden hier geholpen om nieuw werk en onderdak te vinden. Zij kunnen er ook voor kiezen om mee te doen aan een terugkeertraject.