Het Leger des Heils presenteert op de derde dinsdag van januari een barometer waarin de sociaal-maatschappelijke situatie van Nederland wordt geduid. Tijdens een Nieuwjaarsbijeenkomst voor genodigden kwam bestuursvoorzitter kapitein Harm Slomp met een boodschap van zwaar weer. “Het is onmiskenbaar dat we te maken hebben met een soort van ‘perfect storm’ van verschillende en toch weer in elkaar grijpende crisissen: sommige al vele jaren sluimerend, andere van recente oorsprong. Dit betreft niet meer alleen de rafelranden van de samenleving. Ook de middenklasse ervaart nu grote bestaansonzekerheid.”
Het Leger is voornemens de barometer jaarlijks te actualiseren en presenteren.
Stijging aantal dak- en thuislozen
Uit de barometer blijkt dat in 2022 ruim 7.500 mensen nieuw bij het Leger aanklopten voor een plek in de maatschappelijke opvang of een beschermd wonen locatie. Uit eigen onderzoek constateerde het Leger des Heils vorig jaar al een stijging van dak- en thuisloze mensen met bijna 25%. Het aantal jongeren tussen de 18-22 jaar wat extra bij de daklozenopvang aanklopte steeg met 50%. Er zijn onvoldoende woonplekken voor deze doelgroep beschikbaar en intussen raakt de opvang steeds verder verstopt. De daklozenopvang is in principe bedoeld voor een maximumverblijf van drie maanden, maar vanaf 2019 is de gemiddelde verblijfsperiode met maar liefst 80% gestegen tot elf maanden (318 dagen om precies te zijn).
Wat het Leger betreft is hier geen sprake van een zorgprobleem, maar van een landelijk huisvestingsprobleem. Daarom heeft de organisatie eind 2022, samen met VNG, Aedes, Valente, NLGGZ en het kabinet het Nationaal Actieplan Dakloosheid medeondertekend. “Het kabinet heeft de ambitie 100.000 extra woningen per jaar te bouwen. Als maar 10% van deze woningen jaarlijks beschikbaar komt voor kwetsbare groepen, kunnen we met elkaar de doelstellingen van het Nationaal Actieplan realiseren,” geeft kapitein Slomp aan. “Als Leger des Heils willen we staan voor een zeker bestaan. Waarin de minimale bestaanscondities zijn geborgd: voldoende inkomsten om van te leven, een dak boven je hoofd. Met de nodige zorg en ondersteuning. Wat past bij een toekomstperspectief met zorg voor Gods schepping, waarin mensen niet langer in hun bestaanszekerheid worden bedreigd.”
Vraagtekens bij participatiesamenleving en marktwerking
De barometer laat verder zien dat juist de meest kwetsbare burgers vaak niet meedoen in de maatschappij vanwege hun mijdend gedrag of sociaal isolement. Het Leger stelt daarom de vraag of het concept participatiesamenleving, waarin mensen meer zelf moeten doen omdat de overheid minder verantwoordelijkheid neemt, eigenlijk wel een eerlijk uitgangspunt is. Verder wordt gewaarschuwd tegen de ‘marktwerking’ in de zorg en de huidige decentralisatie van het sociaal domein. Slomp: “Wij zien catastrofale consequenties: een failliet systeem van jeugdbescherming, zorgcowboys die de markt misbruiken, aanbestedingscircussen met giga-administratieve en organisatorische kosten. Het onderling vertrouwen wordt niet groter en partijen worden tegen elkaar uitgespeeld met korte-termijn-kostenbesparing als doel.” Het Leger des Heils is niet tegen prijsvorming, concurrentie en vrije keuze van de consument, maar constateert wel dat juist die factoren zorgen voor problemen in de zorg.
Inflatie en solidariteit: warme kamers
Solidariteit heeft in 2022 een andere vorm gekregen, omdat een groot deel van de samenleving te maken kreeg met uitdagingen voor hun huishoudboekje als gevolg van toenemende inflatie en stijgende energieprijzen. Daarom nam het Leger des Heils in september het initiatief van een ‘deken van warme kamers’ over Nederland. Een aanbod aan mensen, een groep veel breder dan de mensen die anders hulp zouden zoeken, om een warme plek te hebben overdag terwijl in hun eigen huis de kachel uit of laag staat. Kapitein Slomp: “Het is hartverwarmend om te zien dat tal van organisaties, overheden, scholen, kerken en bedrijven hierop aansloten, zodat we nu ruim 1.300 Warme Kamers hebben in Nederland. En wat we met name zien, is dat het bezoek aan zo’n plek zowel betrekking heeft op de temperatuur als op het intermenselijke contact. Voor veel bezoekers geldt dat de contacten in de Warme Kamer het enige contact is wat men op die dag heeft.” Eenzaamheid is een ander maatschappelijk kwaad, constateert de bestuursvoorzitter. “Onze oproep aan landelijk en regionaal bestuur is dan ook om ruimte geven, beleidsmatig en financieel, om het buurthuiswerk te ondersteunen en te zien als een eerstelijns preventiemiddel tegen sociale uitsluiting.”
Hoop, lef en moed
Met de presentatie van de barometer voor sociaal-maatschappelijk Nederland, doet kapitein Slomp ook een beroep op de samenleving: “Voor het nieuwe jaar spreek ik de hoop en de bede uit dat de niet-armen zich inzetten voor de armen, dat we samen met elkaar - overheid, particulier initiatief en gewoon als burger in de samenleving - lef en moed durven tonen. Dat we samen zorgdragen voor Gods schepping. En dat we elkaar durven aanspreken, om bestaanszekerheid voor iedereen te realiseren.”